محمود حسن دیوبندیشیخ الهند مولانا محمود الحسن دیوبندی، یکی از علمای مکتب دیوبندیه و به عنوان محدث شناخته شده است. او علاوه بر فعالیت‌های علمی در مقابل انگلیس فعالیّت زیرزمینی داشته است. ۱ - معرفی اجمالیشیخ الهند مولانا محمود الحسن دیوبندی، بعد از نانوتوی از لحاظ علمی در محافل دیوبند زیاد مطرح است. وی لقب حجت‌الاسلام را به نانوتوی داده و بر کتب او حاشیه زده است. این حواشی بارها تجدید چاپ شده است. قرآن مجید را ترجمه کرده، بر ابواب بخاری و ترجمه‌های آن رساله‌های زیادی نوشته، درس حدیث می‌داده و هشتصد و شصت نفر شاگرد ورزیده تقدیم جامعه نموده است. علمای هم‌عصرش او را به‌عنوان یک محدث می‌شناختند. در افغانستان از نفوذ زیادی برخوردار بوده است. در مقابل انگلیس فعالیّت زیرزمینی داشته و سازمانی بنام «ریشمی رومال کی تحریک جنبش دستمال ابریشمی» را که یک سازمان مخفی بوده رهبری می‌کرده و پنج سال توسّط انگلیسی‌ها زندانی بوده است. ۲ - منبع• مجله مطالعات راهبردی جهان اسلام، زمستان ۱۳۹۶ - شماره ۷۲ (۲۸ صفحه - از ۱۴۹ تا ۱۷۶)، برگرفته از مقاله «ساختار دیوبندیه در شبه قاره هند»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۰/۰۹/۱۴. |